Boşanma ve Çocuk, Boşanma Psikolojisi
Amerika da ki her 10 çocuğun 4 ünün ailesi 18 yaşına ulaşmadan boşanmaktadır. Çocukların %25 i üvey ebeveynleri ile yaşamaktadır. Boşanma sürecinde ki birçok anne ve baba çocuklarının iyiliğini düşünür ancak boşanma sürecinde çocuğun bundan nasıl etkileneceğini dikkate almaktan çok, çocuk boşanmada kime verilir? Boşanmada velayet nasıl yapılır? Boşanma da çocuğun velayetini kim alır? boşanma sonrası çocuğun psikolojisi nasıl olur? gibi sorulara odaklanırken boşanma sürecinde ve boşanma sırasında çocuğun psikolojik durumunun farkında olmaz.
Günümüzde evliliklerin sona ermesi sık rastlanır bir olay olduğu için, bir çok çocuk- çok küçük olanlar hariç- boşanma kelimesini bilmektedirler. Eğer evliliğinizde uzun bir süreye yayılan sorunlar varsa, sık sık tartışıyorsanız ya da eşinizle minimum derecede ilişki kurup konuşmuyorsanız çocuklar tüm bu olup bitenleri fark edecek ve bir şeylerin yolunda gitmediğini anlayacaklardır. Özellikle, şidette, sık tartışma, alkol, yada ebeveynlerin birbirlerini taciz ettikleri ailelerde çocuklar tüm olup bitenlerden daha fazla etkileneceklerdir.
Eşler arası sorun yaşayan ailelerin çocuklarında sıklıkla tedirginlik gözlemlenir. Anne babasının her an tartışabileceğini bilen çocuk tedirgin ve tetikte bir yaşam sürer, bunun yanı sıra yaşadığı tartışmalarda çocuğu hakem olarak gören, ya da kendine yandaş gören ya da çocuk aracılığı ile eşini cezalandırmaya çalışan ebeveynlerin olduğu ailelerde çocuklar arada kaldıkları için daha fazla huzursuzluk hisseder ve sıklıkla diğer ebeveyn tarafından suçlanırlar.
Yapılan çalışmalar çiftin sorunlarını çözmeden yalnızca çocuklar için bir arada kalmasının çocuğa yarardan çok zarar verdiğini göstermektedir. Aksine boşanma sonrası evde ki gerilim ortamının sona ermesiyle bir çok çocuk rahatlamakta ve daha iyi hissetmektedir.
Boşanmadan çocuğun nasıl etkileneceğini belirleyen şey; boşanma öncesi, boşanma süreci ve boşanma sonrası ebeveynlerin hem birbirleri arasında hemde çocukla ilgili kurdukları ilişkidir. Kısacası, bazen, bir evlilik sorununu çözmenin tek yolu evliliği sona erdirmek olabilir.
BOŞANMANIN ÇOCUK ÜZERİNDE Kİ GENEL ETKİLERİ
Boşanma çocuğu nasıl etkiler? Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da boşanmaya karşı gösterilen tepkiler farklıdır. Bu tepkilerin ortaya çıkmasında etkili olan bazı önemli noktalar vardır;
Çocuktan ayrı yaşayan ebeveynin ilgi düzeyi.
Boşanma öncesi ve boşanma sürecinde ki durumlar.
Çocuğun birlikte kaldığı ebeveynin boşanmaya uyum sağlama düzeyi
Her iki ebeveyninde çocuk bakımı ve kurallar konusunda fikir birliği düzeyi.
Çocuğun iki ebeveynden ilgi, onay ve sevgi düzeyi.
Ebeveynlerin boşanma hakkında açıkça konuşabilme düzeyi
Ebeveynler arasında ki çatışma düzeyi.
Ekonomik zorluklar.
Taşınma, okul-arkadaş değişikliği, ebeveynin yeniden evlenmesi gibi sorunlar.
Boşanma çocuklarda daha fazla sorumluluk duygusu yaratırken, daha az bakım ve ilginin varlığını da hissettirir. Boşanma sonrası özellikle babalar zaman geçtikçe çocukla aralarına fiziksel ve duygusal mesafe koyarlar.
Çocuklar için boşanma 2 kez yaşanır ilki ebeveyn evi terk ettiğinde ikincisi yasal olarak boşanıldığında. Genelde evi terk etme çok ani ve plansız bir şekilde olduğundan bu çocukta ki örselenmeyi arttırır.
Anneyi şiddetten korumaya kalkarken arada çocukta şiddete ya da cezaya maruz kalabiliyor. Şiddetin olduğu evlerde şiddet uygulayan ebeveynin evden ayrılması çocukta rahatlamayı sağlar.
Evden ayrılan ebeveynin çocukla ilişkisi öncesinde de zaten zayıfsa çocuk bu durumdan etkilenmeyebilir.
Daha büyük çocuklar ayrı ebeveynle kendisi görüşme ayarlayabilirken küçükler tamamen ebeveynin insafına bağlı olarak hareket etmek zorunda kalır.
Çocuklar evlenince ebeveynleri gibi biri olmaktan boşanmaktan korkarlar (ata sendromu) iyi bir evlilik yapıp yapamayacaklarına dair endişeleri vardır ve bazıları erken evlilik yapıp sonrasında boşanırlar.
Boşanan birçok aile ev değiştirir daha küçük kötü bir eve geçer, özel odaları hatta yatakları dahi olmaz özellikle ülkemizde büyük babaların evine geçilir. Buda yeni kuralları, kuşak çatışmasını beraberinde getirir. Çocuklara birden fazla kural koyan denetleyen kişi olması kafa karıştırır. Özellikle ergenlik döneminde çatışmalar artar.
Fakirlik özellikle genç ve ergenlerde utanma ve kızgınlığa dönüşür. Yetersiz kıyafet ya da arkadaşlarla aynı şeyleri giyememe,
Babalar daha az görüştükleri için çocukla buluşmada çocuğa parasal değeri olan eşyalar aldıklarından çocuğun babaya yönelik pozitif ayrımcılığı oluşabilir.
Boşanma sonrası genelde ev değişikliği olur ve daha küçük kötü bir eve geçilir ve sık sık ev okul değişikliği olmak zorunda kalına bilir buda çocuğun güvenlik ve stabilite algısında soruna yol açar.
Boşanma psikolojisi ve boşanma sürecinde çocuğa psikolojik destek gibi konular oldukça hassasiyet gerektiren konulardır. Boşanma sürecinde psikolojik destek alırken, başvurduğunuz psikoloğun boşanma konusunda bilgi sahibi olup olmadığına dikkat etmek sizin ve çocuğunuzun ilerleyen dönemleri için oldukça önemlidir. İzmir’de boşanma psikolojisi konusunda size yol gösterebilecek ve destek verecek birçok uzman psikolog bulunmaktadır. Ancak bu konuda destek alacağınız kişinin aile danışmanlı, aile terapisi, boşanma danışmanlığı gibi konularda eğitim almış olmasına dikkat etmeniz önerilir.
BOŞANMA SIRASINDA ÇOCUKLARDA STRESE NEDEN OLAN DURUMLAR – BOŞANMA ÇOCUĞU NASIL ETKİLER?
1) Ailenin hiçbir zaman eskisi olmayacağını bilmek.
En büyük zorluklardan biri değişimdir. Boşanma ile birlikte çocuğun hayatında birçok değişiklik meydana gelir, ödev, yemek, yatma saatlerinde değişiklikler, bazı akraba ve arkadaşlarla bir daha hiç görüşememek gibi.
2) Bağların Kopması.
Çocuklar ebeveynlerine, kardeşlerine, hayvanlarına bağlanma geliştirirler. Bu bağlarla aralarında ki uzaklık arttıkça çocuğun yaşadığı stres düzeyi de artmaktadır.
3) Terk Edilme Korkusu
Çocuklara bir ebeveynini kaybettikten sonra diğerini de kaybetme korkusu yaşarlar. Kendilerini sevilmek, suçlu yada güvensiz hissedebilirler. Kendilerine kimin bakacağı ya da okuldan çelişik ve kafa karıştırıcı bir durum yaratır. Çocukların ebeveynler hakkında düşünme ve yorum yapma hakkı verilmeli ancak bu diğer ebeveynin yönlendirmesi doğrultusunda olmamalıdır.kimin alacağı hakkında korkular yaşarlar. Hatta anne babası boşanmamış ailelerin çocuklarından duydukları şeylerle farklı korkular yaşayabilir ve kafaları karışabilir.
4) Ebeveynler Arasında ki Düşmanlıklar
Anne baba arasında ki tartışma ve gerilim çocukları suçlu, üzgün ve yalnız hissettirir. Ebeveynlerin aralarında ki çatışmalarda çocuğu taraf seçmeye zorlamaları çocukta ebeveyne karşı
ÇOCUKLARIN BOŞANMAYA UYUMUNU ETKİLEYEN ANA ETMENLER.
1) Çocuğun psikolojik özellikleri
2) Boşanma öncesinde, sürecinde ve sonrasında ki ebeveyn çatışma düzeyi
3) Boşanma sonrası ayrı yaşayan ebeveynle olan ilişkiler
4) Çocuğun birlikte yaşadığı ebeveynle olan ilişkisinin kalitesi
5) Çocuğun birlikte yaşadığı ebeveynin psikolojik uyumu ve ebeveynlik yeterliliği
6) Ekonomik güçlükler
7) Sosyal destek
8) Çevresel faktörler.
Çocuğun boşanmaya adaptasyon süreci tıpkı boşanmanın kendisi gibi zaman alır. Boşanma bir stres kaynağıdır ve psikolojik iyi oluş düzeyini azaltmaktadır. Çocuğun sürece uyumu yaşına, ailenin ilgi düzeyine, uzak ebeveynle ziyaret şekline bağlı olarak değişmektedir.
Mehmet KILIÇ
Uzman Psikolog & Aile Danışmanı
